Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Βαγγέλης Μητράκος

ΣΠΑΡΤΗ

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις». Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γή (άρα=γή + έχων).
Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει. Βοή=φωνή + θέω=τρέχω.
Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Ερατώ, η Μούσα της ερωτικής ποιήσεως του Sir Edward John Poynter (1870).

Κρίτων Αθανασούλης

ΑΘΗΝΑ

 

Sir Edward John Poynter: Ερατώ, η Μούσα της ερωτικής ποιήσεως (1870).

Ευδαίμων Αρκαδία του Πένδρο Ολλάγια

Ευδαίμων Αρκαδία

   by Pedro Olalla

«Ευδαίμων Αρκαδία»
Η σαγήνη ενός μύθου στον πολιτισμό της Δύσης

Η Αρκαδία, εκτός από ιστορική και σύγχρονη περιοχή, είναι και το όνομα που παρέμεινε στον δυτικό πολιτισμό για να ανακαλεί ένα αρμονικό και ειρηνικό όνειρο, μια χαμένη και επιθυμητή κατάσταση κατά την οποία η ανθρώπινη ύπαρξη ζούσε σε ισορροπία με τη φύση, ένα μέρος όπου ο άνθρωπος δεν ένοιωθε ακόμα ξεριζωμένος. Για πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια, ενώ ο πόλεμος επικρατούσε ως θεμιτός τρόπος ζωής και η εξουσία ευλογούσε τις αιματηρές επιχειρήσεις του, δεν έλειψαν ποτέ εκείνες οι ποιητικές φωνές που διατηρούσαν ζωντανό αυτό το αιώνιο βουκολικό κάλεσμα τής απλότητας, αυτό το μήνυμα μιας εφικτής ευδαιμονίας.

Η "Ευδαίμων Αρκαδία" περικλείει τη συγκίνηση της ανίχνευσης μιας και μόνης ιδέας που συλλογίστηκε ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια αιώνων. Για πρώτη φορά, ένα προσεγμένο έργο θέτει τη διπλή πρόκληση να σκιαγραφήσει, με αφετηρία τα πραγματικά μέρη της σύγχρονης Αρκαδίας, ένα τεκμηριωμένο και ζωντανό πορτρέτο της Αρκαδίας που φαντάστηκαν οι αρχαίοι και να ανιχνεύσει τη διαμόρφωση και την επιρροή αυτού του επιβλητικού μύθου από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας μέσω των έργων και των μαρτυριών πάνω από εκατό ιστορικών προσώπων.

Η μακρινή φωνή τού Ησίοδου, ο ουτοπικός ορθολογισμός τού Πλάτωνα, οι αθώες απηχήσεις τού Θεόκριτου, οι εκλεπτυσμένοι στίχοι τού Βιργίλιου, η διαρκής σαγήνη τού Οβίδιου, η νέα ελπίδα τού Ενδελέχιου και του Πομπόνιου, το αναβιωμένο όνειρο του Νάσου, η ευρυμάθεια του Δάντη, ο αλτρουισμός τού Πετράρχη και του Ριένζο, οι πολιτιστικές ανησυχίες των Μεδίκων, η ταπεινή σοφία τού Έρασμου, η ποιητική ευστοχία τού Σανατσάρο, ο ενθουσιασμός τού Μοντεμαγιόρ και του Σίδνεϋ, ο μπαροκισμός τού Γκόνγκορα και του Ούρφε, τα έμψυχα τοπία τού Πουσέν και του Λοραίν, οι προβολές των Μπάιρον, Σέλεϋ, Γκαίτε και Μπλέικ ή οι αναπολήσεις της Αρκαδίας στις μέρες μας είναι μερικά από τα πολλά πολιτιστικά απομεινάρια που συλλέγει αυτό το έργο και συσχετίζει με έναν τελικό σκοπό: να κάνει τους Αρκάδες και τους Έλληνες να συνειδητοποιήσουν τι σήμανε το όνομα αυτής της πανέμορφης γης για τον κόσμο.

Ηλεκτρονική έκδοση «facsimile» σε PDF (με αναγνώριση χαρακτήρων OCR) του βραβευμένου έργου Ιστορίας του Πολιτισμού “Ευδαίμων Αρκαδία”, το οποίο δεν διατίθεται πλέον σε έντυπη μορφή. Διαβάζεται σε οποιοδήποτε υπολογιστή ή συσκευή.

__________

You will get a PDF (185MB) file.

Η ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΔΙΑ - «Σημάδια» του Δία στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας

 Αρκαδία Μαγική 

ΑΡΚΑΔΙΑ 

Η ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΔΙΑ 

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΝ...ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦEI 

ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΦΗΜΟΝ ΥΜΝΟΝ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΙΑΝ

Ο Καλλίμαχος ήταν αρχαίος ποιητής και επιγραμματοποιός (310 – 240 π.Χ.).

Πατέρας του ήταν ο Βάττος από την Κυρήνη. Μεγάλωσε και σπούδασε στην Αθήνα, αλλά πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια ως διευθυντής της αλεξανδρινής βιβλιοθήκης. Άκμασε την εποχή των Πτολεμαίων Φιλάδελφου και Ευεργέτη.

Τα έργα που άφησε είναι πάρα πολλά, έξι Ύμνοι, 63 επιγράμματα και ένα επύλλιο, η «Εκάλη». Μερικά απο τα επιγράμματα: Ιούς άφιξις, Σεμέλη, Άργους οικισμοί, Αρκαδία, Γλαύκος, Ελπίδες. Επίσης έγραψε μια μεγάλη (από 120 βιβλία) εγκυκλοπαίδεια, που περιείχε τους πιο μεγάλους συγγραφείς και ποιητές με πληροφορίες για τη ζωή και το έργο τους. Ήταν ξακουστός για τα γεμάτα οξύτητα επιγράμματά του, που θεωρούνται εφάμιλλα αυτών του Σιμωνίδη.

Ένας από τους μαθητές του, και ισχυρός αντίζηλος και εχθρός του ήταν ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, με τον οποίο φαίνεται ότι διαλάχτηκε αργότερα, αφού μετά θάνατον οι τάφοι τους ήταν ο ένας δίπλα στον άλλο...

ΠΗΓΗ. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

~~~~~~~~~~~~

ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΙΑΝ 

(Μέρος Ι)

1-40 

Στις σπονδές στον Δία τι άλλο θα ήτανε καλύτερο να τραγουδήσουµε παρά τον πάντοτε µεγάλο αυτόν θεό, τον παντοτινό άνακτα, τον διώκτη των Γιγάντων, που φέρνει δικαιοσύνη στα τέκνα του Ουρανού; Και πώς θα τον υµνήσουµε; Ως Δικταίο ή ως Λυκαίο; 

5 

Η ψυχή µου διχάζεται, αφού η γέννησή του είναι αµφισβητούµενη. Ω Δία, άλλοι λένε πως εσύ γεννήθηκες στα όρη της Ίδης κι άλλοι στην Αρκαδία· ποιοι από τους δυο, πατέρα, είπαν ψέµατα; «Οι Κρητικοί είναι πάντα ψεύτες!» Γιατί και τάφο, άρχοντά µου, οι Κρητικοί δολίως σού έκτισαν. Μα εσύ δεν πέθανες, αφού για πάντα υπάρχεις. 

10 

Στην Παρρασία σε γέννησε η Ρέα, εκεί που υπήρχε ένα βουνό σκεπασµένο ολόγυρα από θάµνους· εξ ου και ο χώρος ιερός. Και ούτε ζώο που έχει την ανάγκη της Ειλειθυίας δεν τον πλησιάζει ούτε γυναίκα, αλλά της Ρέας πανάρχαιο τόπο τοκετού τον αποκαλούν οι Απιδανείς.

15 

Εκεί αφού η µητέρα σε απόθεσε από τα βαθιά της σπλάχνα, αµέσως ζήτησε να βρει ρυάκι για να ξεπλύνει τις ακαθαρσίες του τοκετού και να λούσει το δικό σου σώµα. Όµως τότε ακόµη ο Λάδων δεν έρρεε µεγάλος ούτε ο Ερύµανθος, ο πιο διάφανος των ποταµών αλλά άνυδρη ήταν ακόµη 

20 

ολόκληρη η Αζανία. Σε λίγο όµως έµελλε να την αποκαλούν πολυύδατη· γιατί τότε, όταν η Ρέα έλυσε τη ζώνη της, πράγµατι πολλές βελανιδιές ύψωνε πάνω του ο εύυδρος Ιάων, πολλές άµαξες µετέφερε ο Μέλας, πολλά ερπετά έφτιαξαν τις φωλιές τους πάνω στον Καρίωνα, 

25 

παρ’ όλο το πολύ νερό που είχε, και άνθρωποι πεζοί διάβαιναν διψαλέοι πάνω από τον Κράθη και την πολυβότσαλη Μετώπη. Και το άφθονο νερό βρισκόταν κάτω από τα πόδια τους. Καθώς ήταν σε αδιέξοδο, είπε τότε η σεβαστή Ρέα: «Καλή µου Γη, γέννα κι εσύ, µα οι δικές σου ωδίνες είναι µικρές!». Αυτά είπε η θεά, και σηκώνοντας 

30 

ψηλά το µεγάλο της χέρι χτύπησε το βουνό µε το σκήπτρο. Κι αυτό για το χατίρι της σχίστηκε βαθιά στα δύο, κι άρχισε να ρέει µεγάλο ποτάµι. Κι αφού σου έπλυνε εκεί το σώµα, άρχοντα, σε τύλιξε στα σπάργανα και σε έδωσε στη Νέδα να σε πάει µέσα σε σπήλαιο κρητικό, εκεί κρυφά να µεγαλώσεις, 

35 

κοντά στην πιο σεβάσµια από τις νύµφες, που τότε την βοήθησαν στη γέννα, πρώτη αυτή στη γενιά της µετά τη Στύγα και τη Φιλύρα. Και η θεά δεν άφησε απλήρωτη τη χάρη αλλά ονόµασε εκείνο το ποτάµι Νέδα. Κι αυτό ξέχειλο κάπου στην ίδια την πόλη των Καυκώνων, που την ονοµάζουν Λέπρεο, 

40 

εκβάλλει στη θάλασσα, ενώ το παλαιότατο νερό του πίνουν οι απόγονοι της άρκτου, της κόρης του Λυκάονα.

ΤΟ (ΘΕΙΟΝ) ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ..

ΕΙΣ ΔΙΑΝ

Ζηνὸς ἔοι τί κεν ἄλλο παρὰ σπονδῇσιν ἀείδειν

λώϊον ἢ θεὸν αὐτόν, ἀεὶ μέγαν, αἰὲν ἄνακτα,

Πηλαγόνων ἐλατῆρα, δικασπόλον Οὐρανίδῃσι;

πῶς καί νιν, Δικταῖον ἀείσομεν ἠὲ Λυκαῖον;

5

ἐν δοιῇ μάλα θυμός, ἐπεὶ γένος ἀμφήριστον.

Ζεῦ, σὲ μὲν Ἰδαίοισιν ἐν οὔρεσί φασι γενέσθαι,

Ζεῦ, σὲ δ᾽ ἐν Ἀρκαδίῃ· πότεροι, πάτερ, ἐψεύσαντο;

Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται· καὶ γὰρ τάφον, ὦ ἄνα, σεῖο

Κρῆτες ἐτεκτήναντο· σὺ δ᾽ οὐ θάνες, ἐσσὶ γὰρ αἰεί.

10

ἐν δέ σε Παρρασίῃ Ῥείη τέκεν, ἧχι μάλιστα

ἔσκεν ὄρος θάμνοισι περισκεπές· ἔνθεν ὁ χῶρος

ἱερός, οὐδέ τί μιν κεχρημένον Εἰλειθυίης

ἑρπετὸν οὐδὲ γυνὴ ἐπιμίσγεται, ἀλλά ἑ Ῥείης

ὠγύγιον καλέουσι λεχώϊον Ἀπιδανῆες.

15

ἔνθα σ᾽ ἐπεὶ μήτηρ μεγάλων ἀπεθήκατο κόλπων,

αὐτίκα δίζητο ῥόον ὕδατος, ᾧ κε τόκοιο

λύματα χυτλώσαιτο, τεὸν δ᾽ ἐνὶ χρῶτα λοέσσαι.

Λάδων ἀλλ᾽ οὔπω μέγας ἔρρεεν οὐδ᾽ Ἐρύμανθος,

λευκότατος ποταμῶν, ἔτι δ᾽ ἄβροχος ἦεν ἅπασα

20

Ἀρκαδίη· μέλλεν δὲ μάλ᾽ εὔυδρος καλέεσθαι

αὖτις· ἐπεὶ τημόσδε, Ῥέη ὅτ᾽ ἐλύσατο μίτρην,

ἦ πολλὰς ἐφύπερθε σαρωνίδας ὑγρὸς Ἰάων

ἤειρεν, πολλὰς δὲ Μέλας ὤκχησεν ἁμάξας,

πολλὰ δὲ Καρίωνος ἄνω διεροῦ περ ἐόντος

25

ἰλυοὺς ἐβάλοντο κινώπετα, νίσσετο δ᾽ ἀνήρ

πεζὸς ὑπὲρ Κρᾶθίν τε πολύστιόν τε Μετώπην

διψαλέος· τὸ δὲ πολλὸν ὕδωρ ὑπὸ ποσσὶν ἔκειτο.

καί ῥ᾽ ὑπ᾽ ἀμηχανίης σχομένη φάτο πότνια Ῥείη·

«Γαῖα φίλη, τέκε καὶ σύ· τεαὶ δ᾽ ὠδῖνες ἐλαφραί.»

30

εἶπε καὶ ἀντανύσασα θεὴ μέγαν ὑψόθι πῆχυν

πλῆξεν ὄρος σκήπτρῳ· τὸ δέ οἱ δίχα πουλὺ διέστη,

ἐκ δ᾽ ἔχεεν μέγα χεῦμα· τόθι χρόα φαιδρύνασα,

ὦνα, τεὸν σπείρωσε, Νέδῃ δέ σε δῶκε κομίζειν

κευθμὸν ἔσω Κρηταῖον, ἵνα κρύφα παιδεύοιο,

35

πρεσβυτάτῃ Νυμφέων, αἵ μιν τότε μαιώσαντο,

πρωτίστη γενεὴ μετά γε Στύγα τε Φιλύρην τε.

οὐδ᾽ ἁλίην ἀπέτεισε θεὴ χάριν, ἀλλὰ τὸ χεῦμα

κεῖνο Νέδην ὀνόμηνε· τὸ μέν ποθι πολὺ κατ᾽ αὐτό

Καυκώνων πτολίεθρον, ὃ Λέπρειον πεφάτισται,

40

συμφέρεται Νηρῆι, παλαιότατον δέ μιν ὕδωρ

υἱωνοὶ πίνουσι Λυκαονίης ἄρκτοιο.

Αρκαδία Μαγική 

«Σημάδια» του Δία στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας

Ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος στον Υμνο του προς τον Δία αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δία, εσύ λένε ότι γεννήθηκες στα Ιδαία Ορη. Δία, για σένα άλλοι λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία, ποιος από τους δύο είπε ψέματα; Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες, διότι και τάφο για σένα κατασκευάσαν. Εσύ όμως δεν πέθανες. Θα είσαι εσαεί...».

Οι καλύτερες αποδείξεις ότι ο Δίας λατρευόταν στο όρος Λύκαιον, στην Αρκαδία, ήρθαν στο φως. Είναι το σήμα του κεραυνού σε ασήμι αλλά και ένα φυσικό ορυκτό, ο κεραυνίτης όπως ονομάζεται, που δημιουργείται όταν άμμος χτυπηθεί από κεραυνό. Τότε σχηματίζεται ένα υλικό που λάμπει σαν γυαλί....

Δεν ξέρουμε αν ο κεραυνίτης δημιουργήθηκε εκεί (και μάλιστα κατά τη διάρκεια κάποιας τελετής) ή αν μεταφέρθηκε από αλλού. Πάντως, οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνας έχουν μια επιπλέον απόδειξη ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Δία. Μαζί τους είναι και ο έφορος αρχαιοτήτων Αρκαδίας Μιχάλης Πετρόπουλος, ο οποίος συνοψίζοντας τα ευρήματα της τελευταίας ανασκαφικής περιόδου, λέει στο «Εθνος» πως είναι πολύ σημαντικά.

Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν φέτος όστρακα της Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου, κάτι πολύ σημαντικό, καθώς πηγαίνει τη χρήση του χώρου προς τα «πίσω», δηλαδή στο 2500 π.Χ. Βεβαίως, και τα λοιπά ευρήματα, που δείχνουν συνέχεια χρήσης από το 1200 π.Χ., έχουν κι αυτά τη δική τους σημασία. Δίνουν περισσότερα στοιχεία για τη διερεύνηση της επιστημονικής υπόθεσης πως ίσως η γενέτειρα του Δία να μην είναι η Κρήτη, αλλά η Αρκαδία.